भ्रामरी प्राणायाम : या श्वसनाच्या तंत्राचे नाव भ्रमर म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या भारतीय काळ्या भुंग्यावरून पडले आहे. हा प्राणायाम करत असताना उच्छवासाचा आवाज हा भुंग्याच्या वैशिष्ट्यपूर्ण गुणगुणण्याप्रमाणे असतो, यावरून त्याचे असे नाव का पडले हे लक्षात येते. मनाची चलबिचल, निराशा, काळजी आणि क्रोधापासून सुटका मिळवण्याकरिता हा श्वसनाचा एक सर्वोत्तम  व्यायाम आहे. 

एका शांत, हवेशीर कोपऱ्यात डोळे बंद करून ताठ बसावे. मन प्रसन्न असावे. दोन्ही हातांच्या तर्जनी दोन्ही कानांवर ठेवाव्यात. एक दीर्घ श्वास घ्यावा आणि श्वास सोडताना, कानावरील बोटांवर किंचित दाब द्यावा आणि भुंग्याचा तार स्वरात आवाज काढावा. ही क्रिया पुन्हा पुन्हा करावी. डोळे थोड्या वेळासाठी बंद ठेवावेत. शरीराच्या आत जाणवणाऱ्या अनुभूतीचे आणि शांततेचे निरीक्षण करावे. भ्रामरी प्राणायामाचा सराव झोपून किंवा उजव्या कुशीवर झोपूनही करता येऊ शकतो. झोपून प्राणायामाचा सराव करत असताना, केवळ भुणभुणण्याचा आवाज करावा दिवसातून तीन ते चार वेळेस हा प्राणायाम करता येऊ शकेल. प्राणायाम करताना हाताची बोटे (हाताची स्थिती) षण्मुख मुद्रेमध्येसुद्धा ठेवता येते. षण्मुख मुद्रेमध्ये बसण्यासाठी हाताचे अंगठे हळुवारपणे कानाच्या कुर्चावर ठेवून दोन्ही तर्जनी कपाळावर भुवयांच्या वर, मधली बोटे डोळ्यांवर, अनामिका नाकपुड्यांवर आणि करंगळी ओठांच्या कोपऱ्यांवर ठेवावी.

बोट कानात न घालता कानाच्या कुर्चावर ठेवत आहात याची नीट खात्री करावी. कुर्चाला जोरात दाबू नये. बोटाने हळुवार दाब द्यावा आणि सोडावा. भुणभुणण्याचा आवाज काढत असताना तोंड पूर्णपणे बंद ठेवावे. हा प्राणायाम रिकाम्या पोटीच करावा. 

भ्रामरी प्राणायामाच्या नियमित करण्याने मानसिक ताण, संताप आणि अस्वस्थता यांपासून सुटका होण्यास मदत मिळेत. उच्च रक्तदाबाचा त्रास असणाऱ्या लोकांसाठी हा प्राणायाम अतिशय परिणामकारक आहे. गरमी जाणवत असल्यास किंवा डोकेदुखी होत असेल, तर यामुळे त्यापासून आराम मिळतो. अर्धशिशी सुसह्य करण्यात मदत करते. या प्राणायामामुळे एकाग्रता आणि स्मरणशक्तीही सुधारते. आत्मविश्वास निर्माण होतो. रक्तदाब कमी करण्यात मदत होते.